ปัจจุบันผู้บริโภคตระหนักถึงอาหารปลอดภัยเป็นสำคัญ สัตวน้ำโดยเฉพาะกุ้งถือเป็นอาหารโปรตีนที่ได้รับความนิยมอย่างมาก การเลี้ยงกุ้งก็เช่นกันต้องคำนึงถึงความปลอดภัยทางอาหารเป็นสำคัญ การประยุกต์ใช้จุลินทรีย์ที่มีประโยชน์เพื่อใช้สำหรับการผลิตวัตถุดิบที่ปลอดจากการใช้ยาปฏิชีวนะถือเป็นภารกิจหลักของงานวิจัยของบริษัทเจริญโภคภัณฑ์อาหาร จำกัด (มหาชน) หรือ ซีพีเอฟ ผู้นำในธุรกิจเกษตรอุตสาหกรรมและอาหาร โดยทางศูนย์วิจัยได้ค้นคว้าวิจัยเพื่อคัดเลือกจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ สำหรับการเลี้ยงกุ้ง 

โปรไบโอติก หรือจุลินทรีย์ที่มีชีวิตชนิดที่มีประโยชน์ ที่ทางซีพีเอฟศึกษาวิจัย ถูกนำมาใช้ในการเพาะเลี้ยงกุ้ง โดยจะเน้นคัดเลือกโปรไบโอติกหลักๆ ใน 2 กลุ่ม ดังนี้ คือ กลุ่มที่ 1 จะเป็นโปรไบโอติกที่เกี่ยวข้องกับการปรับปรุงจุลินทรีย์ภายในทางเดินอาหารของสัตว์โดยตรง เน้นจุลินทรีย์ที่ช่วยย่อยอาหาร สร้างเอนไซม์ที่หลากหลาย สามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อก่อโรคในทางเดินอาหาร รวมถึงเน้นจุลินทรีย์ที่ช่วยกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันของสัตว์ ทำให้สัตว์มีสุขภาพแข็งแรง สามารถต่อต้านเชื้อก่อโรคได้ดี ส่วนกลุ่มที่ 2 จะเน้นคัดเลือกโปรไบโอติกที่ช่วยปรับปรุงคุณภาพน้ำและพื้นบ่อเลี้ยงสัตวน้ำให้เหมาะสมกับการอยู่อาศัยของสัตว์น้ำ

โดยจุลินทรีย์ทั้งหมด จะทำการแยกเชื้อด้วยเทคนิคทางจุลชีววิทยาในห้องปฏิบัติการ เพื่อให้ได้จุลินทรีย์ที่มีความบริสุทธิ์ เป็นจุลินทรีย์โปรไบโอติกธรรมชาติ ที่ไม่ได้ผ่านการตัดแต่งพันธุกรรม จากนั้นจึงได้นำมาทดสอบประสิทธิภาพต่างๆ เพื่อให้ทราบคุณสมบัติเด่นของจุลินทรีย์แต่ละชนิด

คุณสมบัติของจุลินทรีย์โปรไบโอติกด้านต่างๆ ที่ได้ ประกอบด้วย ด้านการยับยั้งเชื้อก่อโรค ด้านการผลิตเอนไซม์น้ำย่อยที่ดี ด้านการย่อยสลายสารอินทรีย์ในน้ำ ทั้งคาร์บอน, ไนโตรเจน สำหรับการบำบัดคุณภาพน้ำในบ่อเลี้ยงสัตว์น้ำ ทำให้คุณภาพน้ำดีขึ้น โดยไม่ส่งผลเสียต่อสุขภาพของสัตว์น้ำ ด้านการทนทานต่อสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลง และช่วยปรับปรุงพื้นบ่อ ลดก๊าซพิษในขี้เลนและตะกอน 

การเลี้ยงกุ้งนอกจากจะต้องมีลูกพันธุ์กุ้งที่แข็งแรง ปลอดโรค และการจัดการคุณภาพน้ำและของเสียในบ่อเลี้ยงที่ดีแล้ว ยังต้องสร้างสมดุลของแบคทีเรียชนิดดีในบ่อเลี้ยงและในตัวกุ้ง ทำให้ “โปรไบโอติก” มีความสำคัญหลายมิติในทุกช่วงของการเลี้ยง เริ่มตั้งแต่เตรียมน้ำจนถึงการจับกุ้ง โดยต้องใช้โปรไบโอติกหลากหลายชนิดอย่างเหมาะสมและสม่ำเสมอตลอดการเลี้ยง ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโต เสริมสร้างภูมิคุ้มกันโรค ทำให้กุ้งแข็งแรง และให้ผลผลิตที่ดี ปลอดสาร ตามมาตรฐานสุขอนามัย   

จากการเก็บตัวอย่างกุ้งที่ผ่านมา พบว่า บ่อเลี้ยงกุ้งที่มีการใช้จุลินทรีย์โปรไบโอติกอย่างต่อเนื่อง และสม่ำเสมอ จะมีความหลากหลายของจุลินทรีย์ และได้ผลผลิตกุ้งในปริมาณที่สูงกว่าบ่อที่ไม่มีการใช้จุลินทรีย์โปรไบโอติก สะท้อนให้เห็นว่า การเพิ่มความหลากหลายของจุลินทรีย์ ด้วยการบริหารจัดการจุลินทรีย์ที่ดีอย่างถูกต้องตามหลักการ ควบคู่กับการจัดการที่ดีอย่างต่อเนื่อง โดยควบคุมคุณภาพน้ำให้นิ่ง เพื่อไม่ให้กุ้งเครียด พร้อมรักษาคุณภาพน้ำและพื้นบ่อ ลดปริมาณเชื้อก่อโรค ลดก๊าซพิษในขี้เลนและตะกอนที่จะเกิดขึ้นเป็นระยะที่พื้นบ่อ สามารถช่วยลดปัญหาการเจ็บป่วยจากเชื้อก่อโรค และเพิ่มผลผลิตกุ้งได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การเลือกใช้จุลินทรีย์โปรไบโอติกด้านต่างๆ เพื่อใช้ในการเลี้ยงกุ้ง จึงเป็นนวัตกรรมการเลี้ยง ที่ช่วยเสริมสร้างภูมิต้านทานให้กุ้งแข็งแรง ปลอดภัย ปลอดโรค ปลอดสาร จัดเป็นแนวทางการเลี้ยงกุ้งที่ยั่งยืน เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม นำไปสู่การผลิตอาหารปลอดภัยที่มีคุณภาพถึงผู้บริโภค./

นายเชี่ยวชาญ ผลพนิชรัศมี

รองกรรมการผู้จัดการ ด้านวิจัยการเลี้ยงกุ้งและเทคโนโลยีชีวภาพ

บริษัท เจริญโภคภัณฑ์อาหารจำกัด (มหาชน)