เทศกาลถือศีล-กินเจเป็นประเพณีของจีนสืบต่อกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ สำหรับในประเทศไทยจะมีการจัดขึ้นในช่วงเดือนตุลาคมของทุกปี โดยมีหลายวัตถุประสงค์ เช่น ตามความเชื่อ ละเว้นเนื้อสัตว์เพื่อเว้นกรรม เพื่อสุขภาพ สร้างสมดุลให้ร่างกาย 

อาหารเจที่นิยมบริโภคในช่วงนี้ ได้แก่ เต้าหู้ทอด เผือกทอด ผัดหมี่ซั่วเจ ต้มกะหล่ำปลี จับฉ่ายเจ ส่วนใหญ่ประกอบไปด้วยแป้งและผัก มักปรุงด้วยการทอดหรือผัด บางเมนูมีการปรุงรสค่อนข้างมาก ที่พบได้ในโปรตีนเกษตรซึ่งจะมีการเติมรสเค็มเพื่อให้รสชาติใกล้เคียงเนื้อสัตว์มากที่สุด หรืออาหารดองเค็ม เช่น ผักกาดดอง หัวไชเท้าดอง ล้วนเป็นอาหารที่มีโซเดียมสูง ซึ่งหากร่างกายได้รับโซเดียมปริมาณมากจะก่อให้เกิดโรคไต หรือหากรับประทานอาหารมันๆ มากเกินไป จะส่งผลเสียต่อร่างกายมากกว่าการมีสุขภาพที่ดีในช่วงเทศกาลกินเจ ผู้บริโภคจึงควรเปลี่ยนวิธีการปรุงอาหารโดยเน้นการต้ม นึ่ง ยำและอบ หรือหากต้องปรุงอาหารด้วยการผัดหรือทอด ควรใช้น้ำมันใหม่และสะอาด ไม่ใช้น้ำมันซ้ำหลายครั้งเนื่องจากเป็นสาเหตุของการเกิดมะเร็งต่างๆได้

นอกจากนี้ ผู้บริโภคควรลดการรับประทานอาหารประเภทแป้ง และเพิ่มการบริโภคอาหารประเภทโปรตีนและผักให้มากขึ้น เพื่อให้ได้รับสารอาหารที่สำคัญต่อร่างกาย แต่หากไม่ได้รับประทานเนื้อสัตว์ เราจะได้รับโปรตีนจากไหนได้บ้าง? ปกติเมื่อพูดถึงโปรตีน คนส่วนใหญ่มักจะนึกถึงเนื้อสัตว์ ไข่ และนม เพราะโปรตีนเป็นสารอาหารสำคัญจากอาหารหลัก 5 หมู่ที่ร่างกายควรได้รับ โปรตีนจากสัตว์เป็นโปรตีนสมบูรณ์ มีกรดอะมิโนที่ร่างกายต้องการครบถ้วน แต่โปรตีนจากพืชผักส่วนใหญ่เป็นโปรตีนไม่สมบูรณ์ มีชนิดและปริมาณของกรดอะมิโนที่จำเป็นไม่ครบถ้วน อย่างไรก็ดี เมื่อต้องงดการรับประทานเนื้อสัตว์ ยังมีพืชผักที่สามารถรับประทานทดแทนได้ เช่น เต้าหู้ ถั่วเหลือง บรอกโคลี ถั่วลันเตา เมล็ดเจีย หน่อไม้ฝรั่ง ผักโขม ปวยเล้ง ตำลึง เป็นต้น ที่สำคัญคือการรับประทานโปรตีนจากพืชผักทำให้สุขภาพแข็งแรง ลดความเสี่ยงของโรคต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็น โรคมะเร็ง โรคหัวใจ โรคอ้วน โรคเบาหวาน ได้อีกด้วย

ยังมีอีกทางเลือกที่น่าสนใจสำหรับผู้ที่มองหาแหล่งโปรตีนเพิ่มเติมนอกจากเนื้อสัตว์ นั่นคือ เนื้อจากพืช หรือ Plant-based meat คือนวัตกรรมอาหาร ที่มีการนำพืชมาดัดแปลงจนได้เนื้อจากพืชที่มีรสสัมผัสเหมือนเนื้อสัตว์จริง จึงเป็นที่นิยมในกลุ่มผู้บริโภคที่รักการรับประทานเนื้อสัตว์ และในปัจจุบันผู้ประกอบการหลายรายต่างสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ Plant-based meat ที่มีคุณภาพตอบโจทย์เทรนด์ผู้บริโภคเป็นอย่างมาก

อย่างไรก็ดี นอกจากการรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ การกินเจวิถีใหม่ในยุคโควิด-19 ทุกคนต้องให้ความสำคัญกับ สุขอนามัยส่วนบุคคล ล้างมือก่อนและหลังปรุงอาหาร รับประทานอาหารปรุงสุก อุ่นร้อน รวมถึง สวมหน้ากากอนามัย และรักษาระยะห่างเมื่อต้องรอคิวซื้ออาหาร

ผศ.ดร.ศศิธร ใบผ่อง

หัวหน้าศูนย์บริการธุรกิจอุตสาหกรรมเกษตร

คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม่